Aksiyal ve Santrifüj (Radyal) Fanlar Arasındaki Farklar
Pek çok endüstriyel fan üreticisi var ama bunlar gerçekten ne yapıyorlar? Pazarlarda, “endüstriyel fan” teriminin net bir tanımı yoktur. Bu makalede endüstriyel fanların ne olduğunu açıklamak ve diğer birçok soruya cevap vermek istiyoruz. Yalnızca iki temel endüstriyel fan türü vardır: Eksenel Fanlar ve Santrifüj fanlar.
Eksenel fan, havanın kanatların etrafında döndüğü ve şafta paralel hareket etmeye zorlandığı bir fandır. Santrifüj fanlar, havayı fanın girişine dik açılarda çeker ve havayı sapma ve merkezkaç kuvveti ile çıkışa doğru döndürür. Pervane dönerek, havanın şaftın yakınındaki fana girmesini ve şafttan fan muhafazasındaki açıklığa dikey olarak hareket etmesini sağlar. Eşit akış ve basınçta bir eksenel fan, santrifüjlü fan ile karşılaştırıldığında aşağıdaki farklılıklara sahiptir:
- Daha düşük bir çark çapına sahiptir.
- Daha yüksek dinamik basınca sahiptir.
- Daha yüksek bir çalışma hızına sahiptir.
- Çevresel hız daha yüksektir.
- Daha düşük bir verime ve dolayısıyla daha yüksek bir güç tüketimine sahiptir.
- Çok daha gürültülü çalışır.
- Önemli ölçüde daha küçük, daha hafif ve daha ucuzdur.
Bu karşılaştırmanın en önemli verileri ağırlık, işlem hızı ve gürültüdür. Dönen gövdelerdeki gerilmelerin ve daha sonra çevresel hızlarının bir sınırı olduğundan, eksenel fanlar yerine santrifüj fanlarla belirli bir miktardaki basınçların daha kolay elde edildiğini rahatlıkla söyleyebiliriz.
Düşük basınç aralığında (100 mmH2O’ya kadar) eksenel fanların kullanımı çok daha sıktır. Aksiyal fanların ulaştığı verim, radyal fanlar ile elde edilebilenlere çok yakındır.
Fan Seçiminde Gerekli Olan Parametreler
Mutlak Basınç
Mutlak basınç iki bileşenden oluşur. Bunlar atmosferik basınç ve etkin (efektif) basınçtır. P = Patm + Pe
Atmosferik basınç (Patm), söz konusu yerin üzerindeki atmosfer kalınlığındaki hava tabakası ağırlığı tarafından oluşturulur (1 Atm=101,325 kPa). Etkin basınç ise, zaten atmosferik basınç etkisinde olan akışkana, bir başka dış kuvvet uygulanarak oluşturulur. Bir U borulu manometrenin, içinden geçen gaz akışı olan bir kanala bağlanış şekline göre, kanalda hüküm süren üç değişik basınç okunabilir.
Basma Yüksekliği
Bazen basınçların Pa (Pascal) birimi yerine mmSS (milimetre su sütunu) birimi ile verilmesi tercih edilir. Bu durumda, herhangi bir sistemin iki noktası (1 ve 2) arasındaki basınç farkına karşı gelen yüksekliğe basma yüksekliği denir.
Fan Gücü ve Verimi
Bir fanın teorik gücü aşağıdaki bağıntı ile hesaplanır. Hava kaçakları, mil sürtünmesi kayıpları ve akış sürtünmesi dirençleri nedeniyle bir güç kaybı olur ve fan verimi terimi ortaya çıkar.
Debi
Debi, birim zamanda geçen hava miktarıdır.
Fan Performans Eğrileri
Üretici firmalar fan seçiminde kullanılmak üzere, belirli tip boyut ve mil hızı (d/dk) için, fan basıncı, verimi ve gücünün fan debisi ile değişimini gösteren, fan performans eğrilerini kullanıcılara sağlamaktadırlar.
Fan Seçimi
Belirli bir hava dağıtım sisteminde fan seçimi yapılması için;
- Sistemin tamamen tasarlanmış olması, tüm elemanlarının ve boyutlarının belirlenmiş olması gereklidir.
- Hava miktarı (debisi) değerleri tespit edilmelidir.
- Kanal, menfez, panjur, damper, hava yıkayıcısı, filtre, ısıtıcı ve soğutucu serpantin gibi
kısımlardaki basınç kayıpları toplanarak statik basınç tayin edilmelidir. - Bulunan bu karakteristiklere göre fan seçimi firma katalogundan yapılır.
